Cây trà tiên còn được gọi là cây é, é trắng, tiến thực,… Cây trà tiên có hình thái giống húng quế, tuy nhiên, loại cây này có nhiều cành, lá và hoa đều có lông. Cây trà tiên có tác dụng thanh nhiệt, nhuận tràng, chữa cảm cúm, ho, đau bụng, ăn không tiêu, chứng bụng,… Chi tiết tham khảo về công dụng cây trà tiên được chia sẻ bên dưới.
Trà tiên là cây gì?
- Tên gọi khác: É, É trắng, Tiến thực
- Tên khoa học: Ocimum basilicum L.,var. Pilosum (Wild) Benth.
- Họ: Hoa môi Lamiaceae (Labiatae)
Cây trà tiên phân bố chủ yếu ở Châu Phi, vùng ôn đới của Châu Á. Ở nước ta, được trồng chủ yếu ở đồng bằng Bắc Bộ và các tỉnh Tây Nguyên.
Trà tiên được trồng bằng hạt vào mùa xuân, cành lá thu hái khi chưa có hoa hoặc đã có nụ. Có thể dùng tươi hoặc phơi trong bóng râm. Ngoài ra, cũng có một số người sử dụng hạt trà tiên để uống như kiểu dùng hạt é.
Đặc điểm nhận dạng cây trà tiên
Trước đây, trà tiên có tên là tiến thực vì ăn ngon, thường được dùng đến tiến cống vua chúa. Loại cây này có một số đặc điểm dưới đây:
Trà tiên là một thứ của loài Húng dổi, có các đặc điểm nhận biết như sau:
Cây trà tiên là cây thân thảo cao từ 0,5 – 1m hoặc cao hơn, thân có màu xanh lục nhạt, có lông. Lá mọc đơn đối chéo chữ thập, không có lá kèm, phiến lá dài 56cm, rộng 2 – 3cm, màu xanh lục nhạt, nhiều lông nhỏ, mép lá có răng cưa.
Hoa mọc thành cụm, cụm hoa là những xim co, không có cuống, mỗi xim co gồm 3 hoa. Đài hoa màu xanh, tràng màu trắng. Quả chia làm 4, rời nhau, không tự mở, nằm trong đài, mỗi quả chứa một hạt. Quả hình bầu dục, màu xám đen, nhẵn, khi cho vào nước tạo thành một màng nhầy trắng bao bọc bên ngoài, toàn thân cây có mùi thơm giữa mùi chanh và sả.
Thành phần hóa học có trong cây trà tiên
- Hạt chứa chất nhầy có các acid galacturonic, arabinose, galactose
- Toàn thân cây chứa 2,5 – 3,5% tinh dầu, cao nhất lúc cây đã ra hoa. Thành phần của tinh dầu là citral với tỷ lệ 56 – 75%, 1,4% citronellal và 20% là các chất khác.
Cây trà tiên có tác dụng gì?
Trà tiên là một vị thuốc đa dụng, tuy nhiên vẫn rất ít người biết đến loại dược liệu này.
Tính vị: Lá có mùi thơm vị cay, tính ấm, hạt có tính hàn.
Tác dụng: Lá cành có tác dụng khư phong lợi thấp, tán ứ chỉ thống, phát hãn giải biểu. Hạt có tác dụng nhuận tràng, giải nhiệt.
Chuyên trị:
- Cảm mạo, phong hàn, đau đầu, đau dạ dày, chướng bụng, chữa phong thấp, đau nhức xương khớp, nhuận tràng, lợi tiểu theo kinh nghiệm dân gian
- Củng cố sức khỏe, giảm stress nâng cao sức đề kháng nếu dùng trà tiên ướp thường xuyên.
Liều dùng: Mỗi ngày dùng 10 – 15g (cành lá phơi khô) hãm uống hoặc nấu với nhiều loại cây tươi khác để hỗ trợ điều trị.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây trà tiên
Có nhiều cách sử dụng trà tiên để điều trị và hỗ trợ chữa táo bón, đau bụng, cảm cúm, đau đầu, viêm thận, viêm bàng quang như sau:
- Chữa cảm, cúm, sốt, đau đầu: Lấy 20 – 30g trà tiên tươi, có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các loại lá khác như lá bưởi, chanh, cúc tần, hương nhu mỗi thứ 10g nấu nước để xông cho vã mồ hôi.
- Chữa đau bụng, chướng bụng, ăn không tiêu: Lấy 10 – 20g lá trà tiên phơi khô, cắt nhỏ, hãm với nước uống trong ngày.
- Chữa táo bón: Dùng 4 – 12g hạt trà tiên, ngâm trong 100ml nước ấm, khi thấy bên ngoài hạt có một lớp nhầy trắng bao quanh thì thêm đường, khuấy đều và uống.
- Chữa viêm thận, viêm bàng quang, đái buốt: Dùng 3 – 6 tinh dầu trà tiên pha với siro và nước nhũ tương, uống trong ngày.
- Chữa ho: Lấy 20 – 15g lá và toàn thân cây hãm hoặc sắc lấy nước uống chữa cảm cúm, ho.
- Giảm căng thẳng mệt mỏi: Dùng trà ướp với trà tiên để uống mỗi ngày. Cách ướp khá đơn giản, bạn chỉ cần lấy vài trăm gam trà ngon chưa ướp, trộn nhuyễn với vài lá trà tiên phơi héo đã thái sợi nhuyễn để dùng là được.
Lưu ý khi sử dụng cây trà tiên chữa bệnh
Khi dùng tiên thảo, bạn cần lưu ý những vấn đề sau:
- Chỉ dùng hạt tiên thảo ít nhất một giờ trước hoặc sau khi sử dụng các loại thuốc uống khác.
- Không dùng trong vòng một tuần trước khi sắp phẫu thuật
- Hạt tiên thảo có tính hút nước mạnh, nếu không đủ nước có thể gây tắc ruột
- Không dùng cho người bị tiêu chảy, có vấn đề về đường ruột
- Đặc biệt, phụ nữ có thai không nên sử dụng trà tiên.
Tóm lại, cây trà tiên có tác dụng thanh nhiệt, nhuận tràng, chữa cảm cúm, ho, đau bụng, ăn không tiêu, chứng bụng,… Tuy nhiên, chỉ nên sử dụng loại dược liệu này với liều lượng cho phép. Nếu bạn đang dùng thuốc điều trị hoặc mắc phải các bệnh khác, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.