Cỏ đuôi chuột là cây gì?
- Tên gọi khác: Điềm thông, Bôn bôn, Đũa bếp, Cỏ đuôi lươn, Mạch lạc, Hải tiên và Giả mã tiên.
- Tên khoa học: Stachytarpheta jamaicensis
- Tên dược: Herba Stachytarphetae
- Họ: Cỏ roi ngựa (danh pháp khoa học: Verbenaceae)
Cỏ đuôi chuột có nguồn gốc ở châu Mỹ. Cây được di thực vào nước ta và mọc hoang nhiều ở ven đường, bãi hoang, ruộng đồng.
Toàn cây cỏ đuôi chuột đều được thu hái để làm thuốc. Toàn cây có chứa một chất glucosidic. Lá và thân chứa dopamine, tarphetamin. Rễ cây chứa tannin và acid chlorogenic. Thu hái cây quanh năm. Sau khi thu hoạch về đem bỏ lá hư, rửa sạch đất cát rồi cắt khúc và phơi cho khô.
Đặc điểm nhận dạng cây đuôi chuột
Cỏ đuôi chuột là loài thân thảo sống lâu năm. Thân cây có 4 cạnh, màu lục tím và cao khoảng 2m. Lá mọc đối xứng, phiến lá hình bầu dục, rộng 2 – 4cm, dài 3 – 8cm, mép lá có răng cưa, cuống dài 2 – 5cm.
Hoa mọc thành cụm dài khoảng 20 – 40cm, có màu tím xanh. Quả nang, dài 4 – 5mm. Cây ra hoa và quả vào tháng 4 – 6 hằng năm.
Cây đuôi chuột có tác dụng gì?
Tính vị: Vị đắng, tính lạnh.
Công dụng của cây đuôi chuột theo Đông Y:
- Tác dụng: Lợi tiểu, giải độc, thanh nhiệt.
- Chủ trị: Mụn nhọt, thấp khớp, viêm thận, lỵ, ỉa chảy.
- Nhân dân Brazil sử dụng thảo dược này để trị lỵ, thấp khớp, sốt và loét da kèm mủ.
- Ở Trung Quốc, nhân dân sử dụng cây đuôi chuột để trị viêm họng, sỏi tiết niệu, nhiễm khuẩn đường tiết, bạch đới, rắn cắn,…
- Ở Ấn Độ, nhân dân dùng dược liệu để trị đục thủy tinh thể, bệnh hoa liễu, viêm quầng, mụn nhọt lở loét,…
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:
- Cao từ lá của cây đuôi chuột có tác dụng an thần, giảm đau, ức chế vận động và giảm thân nhiệt.
- Cao Ethanol chiết xuất từ thân và lá tươi có tác dụng giãn mạch và chống co thắt.
- Cao Ethyl acetat từ lá đuôi chuột có tác dụng ức chế hoạt tính của ấu trùng ve và làm chậm khả năng sinh trưởng của bọ gậy muỗi.
- Nghiên cứu cho thấy cây đuôi chuột có tác dụng chống tiêu chảy.
- Dược liệu có tác dụng chống viêm và chống nhiễm trùng.
- Dịch chiết từ đuôi chuột có tác dụng hạ đường huyết đáng kể.
- Ngoài ra, cây đuôi chuột còn có tác dụng làm lành vết thương, hẹ huyết áp và cải thiện triệu chứng của bệnh tiểu đường, viêm đường tiết niệu,…
Liều lượng, cách dùng cây đuôi chuột
Cây đuôi chuột được dùng chủ yếu ở dạng thuốc sắc với liều lượng 15 – 30g/ ngày. Ngoài ra vị thuốc này cũng được dùng tại chỗ để trị chấn thương mô mềm và các bệnh ngoài da.
Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây đuôi chuột
Bài thuốc trị mụn nhọt và viêm da có mủ
- Chuẩn bị: Bọ mắm và ngưu tất mỗi vị 60g, đuôi chuột 90g.
- Thực hiện: Đem các nguyên liệu rửa sạch, sau đó giã nát và đắp lên vùng da cần điều trị.
Bài thuốc chữa viêm hầu họng
- Chuẩn bị: Cây cỏ đuôi chuột tươi.
- Thực hiện: Ngâm rửa với nước muối cho sạch, sau đó để ráo, giã nát và thêm đường vào, ngậm nuốt lấy nước.
Bài thuốc chữa bầm tím và đau nhức do chấn thương
- Chuẩn bị: Cỏ cứt lợn và cỏ đuôi chuột, mỗi thứ một ít.
- Thực hiện: Đem giã nát rồi đắp lên vùng đau nhức. Có thể cố định bằng băng gạc, nên thay 1 lần/ ngày.
Bài thuốc trị khí hư, bạch đới
- Chuẩn bị: Bạch đồng nữ và bạc thau mỗi vị 20g, rễ cây cỏ đuôi chuột 40g.
- Thực hiện: Rửa sạch nguyên liệu, sau đó cho vào ấm và sắc với 700ml nước còn lại 300ml. Chia thành 2 – 3 lần uống và dùng hết trong ngày.
Bài thuốc trị thấp khớp gây tê bì chân tay, đau mỏi xương khớp
- Chuẩn bị: Dây đau xương, thương nhĩ tử mỗi vị 10g, đuôi chuột 40g và hạt gấc 10 hạt.
- Thực hiện: Sắc uống mỗi ngày 1 thang. Với những trường hợp khớp sưng nghiêm trọng, nên phối hợp với bài thuốc đắp từ lá cây đuôi chuột (đem giã nát, xào nóng rồi đắp lên khớp).
Bài thuốc trị chứng nước tiểu vàng, vàng da, sốt do gan
- Chuẩn bị: Rau má, cây chó đẻ, rau diếp cá và cây cỏ đuôi chuột mỗi vị 40g.
- Thực hiện: Dùng tất cả nguyên liệu tươi, đem rửa sạch và sắc uống.
Bài thuốc chữa viêm đường tiết niệu
- Chuẩn bị: Dây bòng bong và mã đề mỗi vị 30g, kim ngân hoa 10g, cây cỏ đuôi chuột 40g.
- Thực hiện: Dùng các vị sắc lấy nước uống cho đến khi bệnh thuyên giảm.
Bài thuốc trị nhiễm giun ở trẻ nhỏ
- Chuẩn bị: Rễ cây đuôi chuột.
- Thực hiện: Đem ép dịch lá rồi lấy nước uống.
Bài thuốc trị sốt rét
- Chuẩn bị: Lá đuôi chuột.
- Thực hiện: Rửa sạch, sắc lấy nước uống hằng ngày.
Bài thuốc trị bệnh lậu và phụ nữ vừa sảy thai
- Chuẩn bị: Rễ cây cỏ đuôi chuột.
- Thực hiện: Sắc uống, ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc trị tiêu chảy, viêm đường tiết niệu và ho
- Chuẩn bị: Cây đuôi chuột khô 20 – 30g.
- Thực hiện: Sắc với 1 lít nước đun cho đến khi còn lại 500ml. Chia nước sắc thành nhiều lần uống và dùng hết trong ngày.
Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường type 2
- Chuẩn bị: Ngọn và lá đuôi chuột 30g.
- Thực hiện: Rửa sạch, hãm lấy nước uống thay nước trà.
Lưu ý khi sử dụng cây đuôi chuột
- Không nên dùng cho người có huyết áp thấp, đường huyết thấp và phụ nữ đang mang thai.
- Dược liệu có vị hàn nên thận trọng khi dùng trong thời gian dài, đặc biệt là với người có thể trạng hư hàn.
Tóm lại, cây cỏ đuôi chuột thường được để chữa chứng mụn nhọt sưng đau, thấp khớp, viêm đường tiết niệu, sốt, cảm lạnh, ho và chứng tiêu chảy kéo dài. Cỏ đuôi chuột là vị thuốc Nam quý được ứng dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Khi dùng vị thuốc này, bạn cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc để được hiệu chỉnh liều lượng và thời gian dùng thuốc. Sử dụng liều lượng quá cao có thể gây hạ huyết áp đột ngột và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.